Przejdź do zawartości

Wincenty Pstrowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wincenty Pstrowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 maja 1904
Deszno

Data i miejsce śmierci

18 kwietnia 1948
Kraków

Zawód, zajęcie

górnik

Odznaczenia
Order Budowniczych Polski Ludowej Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Brązowy Krzyż Zasługi
Multimedia w Wikimedia Commons

Wincenty Pstrowski (ur. 28 maja 1904 w Desznie, zm. 18 kwietnia 1948 w Krakowie) – polski górnik (rębacz dołowy). W PRL uznany za wzór przodownika pracy.

Wincenty Pstrowski

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Ojciec Kazimierz, był wyrobnikiem folwarcznym, a matka Zofia zajmowała się gospodarstwem domowym. Od 1928 do 1934 pracował w kopalni węgla kamiennego Mortimer, potem w biedaszybach[1]. W 1937 wyjechał do Belgii[1]. Powrócił do Polski w 1946. Był związany z ruchem lewicowym. W okresie emigracji zarobkowej wstąpił do Komunistycznej Partii Belgii, a po powrocie do kraju w szeregi komunistycznej PPR.

Gdy pracował jako rębacz w kopalni węgla kamiennego „Jadwiga” , 27 lipca 1947 wystosował list otwarty do górników, wzywający do współzawodnictwa pracy i przekraczania norm, w którym pisał m.in.:

Od maja ubiegłego roku pracuję jako rębacz na kopalni „Jadwiga” w Zabrzu. W lutym br. wykonałem normę 240%, wyrąbując 72,5 m chodnika. W kwietniu wykonałem normę 293%, wyrąbując 85 m chodnika. W maju dałem 270%, wyrąbując 78 m chodnika.

Następnie wezwał do współzawodnictwa innych górników. Wierzył, że w ten sposób zostanie przyspieszona odbudowa zniszczonej Polski[2]. Do historii przeszło jego hasło: Kto wyrobi więcej ode mnie?[3], znane dzisiaj również pod zniekształconą formą Kto wyrąbie więcej niż ja?[2]. Ogłoszony został przez propagandę pierwszym polskim przodownikiem pracy. Był żonaty z Katarzyną[4].

Przez ostatnie tygodnie życia przebywał w klinice prof. Tadeusza Tempki w Krakowie w związku ze zdiagnozowaniem białaczki szpikowej. Do leczenia zaangażowano specalistów chorób krwi, a także Francuza dr. Jean Bernarda. Choroba miała rozwijać się już wcześniej, a odkryto ją przy leczeniu zębów i zakładaniu protez zębowych. Choremu przetoczono około 12,5 litrów krwi[5]. Zmarł 18 kwietnia 1948 w szpitalu w Krakowie, a jako oficjalną przyczynę śmierci podano białaczkę szpikową oraz dodatkowo zapalenie płuc i niedomaganie serca[6]. 21 kwietnia 1948 został pochowany na cmentarzu parafii św. Anny w Zabrzu[7][8].

Po jego śmierci popularne stały się w Polsce powiedzonka Gdy chcesz trafić na Sąd Boski, pracuj tak jak Wicek Pstrowski oraz Wincenty Pstrowski, górnik ubogi, przekroczył normę, wyciągnął nogi[9].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

2 lipca 1947 otrzymał Brązowy Krzyż Zasługi[10]. Otrzymał też Złoty Krzyż Zasługi[11]. Postanowieniem prezydenta Bolesława Bieruta z 20 listopada 1947 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za ofiarną i wydajną pracę w Przemyśle Hutniczym l Węglowym[12]. 22 lipca 1949 pośmiertnie nadano mu również Order Budowniczych Polski Ludowej (w gronie pierwszych wyróżnionych)[13].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
Pomnik Wincentego Pstrowskiego w Zabrzu (2009)

Na cześć inicjatora ruchu współzawodnictwa pracy kopalnię Jadwiga, w której pracował, przemianowano na kopalnię im. Pstrowskiego[2]. Jego imię nosił również statek towarowy z serii tzw. rudowęglowców oraz w latach 1954–1990 jedno z sanatoriów w Rabce-Zdroju, a do 1990 jedno z osiedli w Żorach (obecnie os. Korfantego) i w Przemyślu (obecnie os. Glazera). 1 grudnia 1951 imię Wincentego Pstrowskiego nadano Politechnice Śląskiej w Gliwicach (odebrano je ustawą Sejmu w październiku 2006).

Nazwiskiem Pstrowskiego nazwano również w wielu miejscowościach ulice (m.in. w Jawiszowicach, Krakowie, Kołobrzegu, Lądku-Zdroju, Kudowie-Zdroju, Lublinie, Łęcznej, Przemyślu, Olsztynie, Ostrołęce, Starachowicach, Sopocie i Warszawie) i place (m.in. w Tychach, Wałbrzychu), jednak po 1990 niektóre ich nazwy zostały zmienione (Nazwa ulic Wincentego Pstrowskiego została wytypowana do zmian jako wypełniająca, zdaniem IPN, normę art. 1 Ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej[14].

Pomnik Wincentego Pstrowskiego znajdował się w Zabrzu (autor: Marian Konieczny[15]). W 2018 zabrzańscy radni zdecydowali, iż podlegający dekomunizacji pomnik Wincentego Pstrowskiego w Zabrzu zostanie przebudowany na pomnik upamiętniający Brać Górniczą, a działkę, na której się znajduje, obejmie tamtejsze Muzeum Górnictwa Węglowego[16].

Do 2001 imię W. Pstrowskiego nosiła Szkoła Podstawowa nr 3 w Jastrzębiu Zdroju. Imię Wincentego Pstrowskiego nosiła również Szkoła Sportowa nr 4 w Mysłowicach (obecnie jest to Zespół Szkół Sportowych imienia Olimpijczyków Śląskich – imię szkoły zmienione w 1997).

W 1977 Stefan Szlachtycz zrealizował telewizyjny film fabularny o Pstrowskim Kto da więcej co ja (w roli głównej wystąpił Jan Bógdoł). O okolicznościach jego realizacji opowiada sztuka Prezent dla towarzysza Edwarda G. (rok produkcji 2008, reżyseria: Janusz Dymek) wyemitowana w Teatrze TV.

W okresie PRL została ustanowiona Odznaka im. Wincentego Pstrowskiego[17].

W 1989 r. z okazji 45-lecia PRL-u Poczta Polska wyemitowała w nakładzie 5 mln sztuk upamiętniający go znaczek pocztowy o nominale 35 złotych[18].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Kwiatkowski Z. Pstrowski nie jest bohaterem Dziennik Polski 1947 nr 272 z 5 października s. 3.
  2. ↑ a b c Góra 1979 ↓, s. 103.
  3. ↑ Do wyścigu pracy w kopalniach!, „Trybuna Robotnicza” (204), lipiec 1947, s. 1.
  4. ↑ Podziękowanie. „Rzeszowska Trybuna Robotnicza”. Nr 112, s. 3, 26 kwietnia 1948. 
  5. ↑ Wincenty Pstrowski przebywa w Krakowie na kuracji. „Rzeszowska Trybuna Robotnicza”. Nr 106, s. 3, 19 kwietnia 1948. 
  6. ↑ Nekrologi. „Rzeszowska Trybuna Robotnicza”. Nr 108, s. 1, 21 kwietnia 1948. 
  7. ↑ Nad trumną tow. Pstrowskiego. „Rzeszowska Trybuna Robotnicza”. Nr 109, s. 3, 21 kwietnia 1948. 
  8. ↑ Anna Mrowiec: Pierwszy socjalistyczny święty. [w:] Nowiny Zabrzańskie [on-line]. 2013-08-01. [dostęp 2020-10-06].
  9. ↑ Wincenty Pstrowski – pierwszy polski stachanowiec. [w:] Polskie Radio [on-line]. 2021-04-18. [dostęp 2023-03-06].
  10. ↑ M.P. z 1947 r. nr 102, poz. 670.
  11. ↑ Nekrolog. „Rzeszowska Trybuna Robotnicza”. Nr 109, s. 3, 21 kwietnia 1948. 
  12. ↑ M.P. z 1948 r. nr 5, poz. 25.
  13. ↑ M.P. z 1950 r. nr 5, poz. 51.
  14. ↑ Instytut Pamięci Narodowej, ul. Pstrowskiego Wincentego, „Instytut Pamięci Narodowej” [dostęp 2018-03-03] (pol.).
  15. ↑ Leszek Mazan. Wyspiański, Długosz, Hubal i pochód królów na Wawel. Rozmowa z prof. Marianem Koniecznym. „Nowiny”, s. 5, nr 260 z 19 listopada 1979. 
  16. ↑ PAP, Pomnik Pstrowskiego zniknie. Co w zamian? – wiadomości Zabrze [online], silesion.pl [dostęp 2018-02-25] (pol.).
  17. ↑ Odznaka im. W. Pstrowskiego dla załogi kopalni „Rzeszów”. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 2, nr 9 (210) z 20–31 marca 1981. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  18. ↑ 1989.07.21. 45-lecie PRL. kzp.pl. [dostęp 2024-05-26]. (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wincenty_Pstrowski&oldid=77976402”