Tokelau

Tokelau Dependanta teritorio di Nova-Zelando Insulo dil arkipelago. Chefurbo nula Maxim granda urbo Atafu Oficala linguo o lingui: Tokelauana, Angla Surfaco 12 km² Habitanti Denseso di habitantaro 1499 (2016) 115 hab./km² Administristo Don Higgins Horala zono UTC+14 TNP (yaro) US$ 7 711 583,00 (2017) Reto http://www.tokelau.org.nz/

Tokelau, olim Union Islands, esas teritorio dependanta de Nova-Zelando che Pacifiko. Ol konsistas ek arkipelago kun tri tropikal atoli (Atafu, Nukunonu e Fakaofo) kun tota surfaco di 10 km². Ol ne havas fixa chef-urbo, pro ol varias omnayare inter l'atoli.

Segun la demografiala kontado di 2016, cirkume 45% de lua habitantaro naskis exter l'arkipelago, la maxim multa en Nova-Zelando.

Historio

Habitanti di Fakaofo, segun graburo de 1841.

Arkeologiala restaji montras ke l'atoli di Tokelau – Atafu, Nukunonu, e Fakaofo – koloniigesis da Polineziani, qui migris de vicina insuli cirkume 1000 yari ante nun, veninta de Samoa. Lokala habitanti adoptas Polineziana mitologio e lokala deo, nomizita Tui Tokelau. La kulturo lokala evolucionis dum la tempo, e nun lua muziko e kelk aspekti di lua kulturo esas diferanta. La tri atoli mantenis sociala e linguala kohero inter li, ma distinta politikala organizuro.

Britanian admiralo John Byron esis l'unesma Europano en la regiono, e deskovris atolo Atafu ye la 21ma di julio 1765. Lu nomizis ol Duke of York's Island (insulo dil duko di York). Ye la 6ma di junio 1791, kapitano Edward Edwards, savinta pri la deskovro da Byron, anke vizitis Atafo, serchinta la revoltinti di Bounty. Ye la 29ma di oktobro 1825, Usana kapitano August R. Strong e lua navanaro desembarkis en atolo Nukunonu.

En 1856, Usa reklamacis suvereneso sur l'atoli, segun Usana federala lego Guano Islands Act. En 1979, Usa konkordis ke l'atoli jacis sub suvereneso Novazelandana, ed agnoskis marala frontiero inter la teritorio ed Usana Samoa.

En 1889, l'insuli divenis Britaniana protektorato. En 1916, li enkorpigesis a la kolonio dil Insuli Gilbert.

En 1948, l'insuli divenis Nov-Zelandana teritorio. Ye la fino di februaro e komenco di marto 2005, ciklono Percy frapis l'atoli, ed efektigis serioza domaji. La ciklono ank efektigis erodo en la suli dil insuli, ed 1-metra inundado per marala aquo en Fakaofo e Nukunonu. Plantacerii di banano, kokoso e pandanus subisis granda perdaji.

Geografio

Atolo Fakaofo.

La teritorio konsistas ek tri koralia atoli inter longitudi 171° W e 173° W e latitudi 8° S e 10° S, jacanta duime la disto inter Havayi e Nova-Zelando. Altra atolo, Swains, malgre apartenar al arkipelago Tokelau, administresas kom parto dil Usana Samoa depos 1925. De Atafo norde til Fakaofo sude, la disto esas min kam 200 km. L'atoli distas cirkume 500 km norde de Samoa.

La suli dil atoli esas poke fertila. Granda parto de lua nativa vejetantaro remplasesis per plantacerii di kokoso. Li havas 38 nativa speci di planti, 150 di insekti e 10 speci di krabi. Un ek la granda minaci a biodiverseso esas l'introdukto di mamiferi karnivora, exemple musi.

La maxim alta punto dil arkipelago jacas 5 metri super la marala nivelo. Ne existas fluvii o lagi en la teritorio.

Ekonomio

Tokelau havas la min granda ekonomio de la mondo. Lua TNP po persono esas aproxime 6.275 dolari. L'energio produktata en l'arkipelago havas 100% sunala origino.

L'ekonomio dependas preske komplete de Nova-Zelando, ed uzas dolaro di Nova-Zelando kom monetaro. Peskado esas lua precipua ekonomial agado.