Quattrocento

Quattrocentoa (italieraz laurehun) europar ingurune artistikoko arorik garrantzitsuenetariko bat da. XV. mendekoa da eta Pizkunde izenaz ezaguna den mugimenduaren lehen fasea izan zen.

Lehen Pizkundea, Pizkunde goiztiarra edota Pizkunde behera izenarekin ere ezaguna da eta Italian kokatzen da. Garai artan, artistak anonimo izateari utzi zion.^[1]

Quattrocento hitz italiarra da horreal esaten abita italieraz larehun, XV. mendeko urteak, hain zuzen. Antzinatasuna baloratzen hasi zen, eta greziar eta erromatar arte klasikoan bilatzen dira ereduak. Baina artista eta intelektual berri horiek ez dute garai mitiko hori imitatu nahi, gainditu baizik.

Gizakia ere baloratzen hasten da (humanismoa). Horren emaitza giza irudia gai gisa irudikatzea da, bia eta antzinako jainko-jainkosak, eta gauzak diren bezala imitatzea bilatzen da (anatomia, sakontasuna, proportzioa, perspektiba...).^[1] Italian garatu zen, Florentzian,^[2] eta XVI. mendean, bertan sortuatko Pizkundea Europa osora zabalduko da.^[3]

Florentzia, iturria

Medici familia bildumagile ospetsuaren diruak eta botereak pizkundea Florentzian garatzea ahalbidetu zuten.

Konstantinopolis/Bizantzio erori ondoren (1453), jakintsu eta artista bizantziarrek turkiarrengandik ihesi Italiara heldu ziren, Florentzia, Venezia eta beste hiri-estatuetan ezartzeko.

Erdi Aroan italiar hiriguneek bildutako aberastasunak (Italiak Mediterraneoan merkataritzarako duen kokapen estrategikoagatik), diruaren eta informazio kulturalaren ugaritasuna ahalbidetu zuen. Ugaritasun horri esker arteen aldeko mugimendu bat sortu zen. Aita Santuak berak Vatikano Hiriaren edertzea finantziatu zuen.

Oharrak

Erdi Aroaren amaiera finkatzeko hiru data ezberdin hartu izna dira kontuan europako puntu desberdinetan. Espainai, data hori Amerika aurkitu zeneko urtea da, 1492; Eurpa Mediterraneoko beste herrialdeetan, Bizanzio Otomandar Inperioaren eskuetan geratu zeneko urtea, 1453; Herrialde protestanteetan, Erroformaren hasiera (1517) izan daiteke Aro Modernoaren abiapuntua.

Erreferentziak

↑ ^a ^b Calvo Santos, Miguel. (21-01-2015). «Quattrocento. 1400–1500» Historia/Arte.
↑ (Gaztelaniaz) «Quattrocento, del Gótico al Renacimiento» masdearte. Información de exposiciones, museos y artistas (kontsulta data: 2025-08-11).
↑ (Gaztelaniaz) Contexto Histórico | Quattrocento italiano. (kontsulta data: 2025-08-11).